Dołącz do lekcji za 0 zł 👉

Czy ból w rehabilitacji jest nieunikniony? Poznaj prawdę, która może przyspieszyć Twój powrót do zdrowia!

Cześć!

Ból to najczęstszy powód, dla którego pacjenci są kierowani na fizjoterapię (Liu & Fletcher, 2006). Nic dziwnego – w końcu rehabilitacja ma za zadanie złagodzić dolegliwości i przywrócić sprawność. Ale czy to oznacza, że sama fizjoterapia powinna być całkowicie wolna od bólu?

Czy ból podczas rehabilitacji, który pojawia się podczas ćwiczeń, to sygnał, że coś idzie nie tak?

W tym artykule przyjrzymy się dwóm kluczowym kwestiom: jak obecność bólu w trakcie rehabilitacji wpływa na jej skuteczność oraz ile bólu można bezpiecznie dopuścić, by proces leczenia przyniósł optymalne rezultaty.

Odpowiedzi mogą Cię zaskoczyć i zmienić Twoje podejście do powrotu do zdrowia!

Jak dopuszczenie bólu podczas rehabilitacji wpływa na wyniki?

Zgodnie z większością dostępnych badań, dopuszczenie pewnego poziomu bólu podczas rehabilitacji nie tylko nie pogarsza długotrwałych dolegliwości bólowych, ale może również przynieść pozytywne efekty w zakresie jakości życia i siły mięśniowej. Badania nad tym zagadnieniem przeprowadzono w odniesieniu do różnych schorzeń, w tym tendinopatii ścięgna Achillesa, tendinopatii rzepki, a także po operacjach wymiany stawu kolanowego i biodrowego. Inne diagnozy obejmują podbarkowy ból barku, zespół bólu rzepkowo-udowego, chorobę zwyrodnieniową stawu kolanowego, uogólniony ból biodra i kolana oraz ostre naciągnięcia ścięgna podkolanowego.

Wyniki badań sugerują, że kontrolowany ból podczas ćwiczeń rehabilitacyjnych nie prowadzi do długotrwałych uszczerbków zdrowotnych, a w niektórych przypadkach może sprzyjać szybszej poprawie sprawności fizycznej. Dzięki dopuszczeniu niewielkiego dyskomfortu pacjenci mogą osiągnąć lepsze wyniki w zakresie siły i funkcji mięśni, co przekłada się na poprawę codziennego funkcjonowania.

Tendinopatie- czy ból jest konieczny w fizjoterapii?

Tendinopatie są jednym z najczęściej badanych schorzeń, jeśli chodzi o rehabilitację z bólem. Alfredson i wsp. (1998) przeprowadzili pionierskie badanie na pacjentach z tendinopatią ścięgna Achillesa, pozwalając im odczuwać ból podczas ćwiczeń ekscentrycznych, dopóki ból nie stał się zbyt uciążliwy. Wyniki były imponujące – po 12 tygodniach pacjenci z grupy ćwiczącej osiągnęli lepsze rezultaty, zarówno w zakresie redukcji bólu, jak i zwiększenia siły zginacza podeszwowego, w porównaniu do grupy chirurgicznej, w której podobne efekty uzyskano dopiero po 24 tygodniach.

Kolejne badania nad tendinopatią ścięgna Achillesa przyniosły zbliżone wyniki, wykazując niewielkie lub żadne różnice w poziomie bólu oraz umiarkowaną lub zerową poprawę siły i wydajności po dopuszczeniu bólu w porównaniu z rehabilitacją bezbólową. Badania te trwały od 3 tygodni do 1 roku od rozpoczęcia programu ćwiczeń. Co ciekawe, gorsze wyniki zaobserwowano u pacjentów z tendinopatią wstawkową ścięgna (tylko 32% zadowalających wyników) w porównaniu do pacjentów z tendinopatią w części środkowej ścięgna (89% zadowalających wyników) (Norregaard i wsp., 2007, Silbernagel i wsp., 2001, 2007, Fahlström i wsp., 2003).

Podobne wyniki odnotowano również w przypadku tendinopatii rzepki. Frohm i wsp. (2007) nie wykazali znaczących różnic między grupami pacjentów, którzy doświadczali bólu podczas rehabilitacji a tymi, którzy tego bólu unikali.

Rehabilitacja po operacjach

Badania dotyczące dopuszczenia bólu po operacjach, takich jak całkowita wymiana stawu kolanowego i biodrowego, są bardziej ograniczone. Konnyu i wsp. (2023) przeprowadzili przegląd systematyczny, który nie wykazał istotnych różnic w wynikach między różnymi programami rehabilitacji po wymianie stawu biodrowego. Podobne rezultaty zaobserwowano po zabiegach wymiany stawu kolanowego – większość badań nie wykazała różnic w zakresie bólu, sztywności, zakresu ruchu, siły, mobilności oraz zadowolenia pacjentów.

Jednakże, Bandholm i wsp. (2014) przyjrzeli się wzrostowi bólu podczas ćwiczeń o różnej intensywności po wymianie stawu kolanowego. Odkryli, że ból wzrastał z poziomu 2,7/10 w spoczynku do 4,3/10 podczas wykonywania 8 powtórzeń maksymalnych wyprostów kolana i do 5,3/10 podczas serii do niewydolności mięśniowej. Co ważne, ból szybko wracał do poziomu początkowego w przeciągu jednej minuty. Chociaż hipertrofia mięśni może być poprawiana przy niskich obciążeniach, maksymalizacja siły mięśniowej wymaga obciążeń większych niż 60% 1RM, co Bandholm i wsp. (2014) uznali za bezpieczne po operacji całkowitej wymiany stawu kolanowego.

Wyniki te sugerują, że dopuszczenie umiarkowanego bólu podczas rehabilitacji nie tylko nie pogarsza wyników, ale może także sprzyjać poprawie siły i funkcji mięśniowej.

SIS- konflikt podbarkowy- rehabilitacja z bólem

W przypadku zespołu bólu podbarkowego przeprowadzono liczne badania, które porównywały programy rehabilitacyjne z różną intensywnością obciążeń i różnym podejściem do bólu. W jednym z badań, Maenhout i wsp. (2013) przeanalizowali pacjentów, którzy wykonywali ćwiczenia barku z większym obciążeniem, gdzie dopuszczano pewien poziom bólu, i porównali ich z grupą ćwiczącą z mniejszym obciążeniem, gdzie ból nie był dozwolony. Wyniki pokazały, że obie grupy uzyskały podobne wyniki w zakresie bólu, ale grupa z większym obciążeniem miała znacząco większą siłę mięśni po 12 tygodniach.

Inne badanie, Holmgren i wsp. (2012), wykazało, że pacjenci, którzy ćwiczyli z dozwolonym bólem, osiągnęli lepsze wyniki w zakresie redukcji bólu i funkcjonowania w porównaniu do grupy kontrolnej. Z kolei badania prowadzone przez Littlewood i wsp. (2016) oraz Hallgren i wsp. (2014) nie wykazały różnicy w wynikach bólowych ani funkcjonalnych między grupami, które dopuszczały ból podczas ćwiczeń, a tymi, które tego nie robiły.

Zespół bólu rzepkowo-udowego. Ból podczas rehabilitacji

W przypadku zespołu bólu rzepkowo-udowego (PFPS) dostępnych jest mniej badań. Thomee (1997) porównał trening ekscentryczny i izometryczny, instruując obie grupy, że ból na poziomie 2/10 jest "bezpieczny", 5/10 jest "akceptowalny", a bólu powyżej 5/10 należy unikać. Badania wykazały, że zarówno grupa ekscentryczna, jak i izometryczna miały znaczące zmniejszenie bólu oraz poprawę w testach funkcjonalnych, jednak nie było istotnych różnic między tymi grupami.

Dodatkowo, Smith i wsp. (2016) opublikowali studium przypadku pacjenta z PFPS, który otrzymał edukację na temat wad tradycyjnych modeli patologicznych opartych na tkankach. Pacjent wykonywał bolesne ćwiczenia dwa razy dziennie w ramach domowego programu rehabilitacyjnego i zgłosił poprawę o 80% po 19 tygodniach.

Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego

Thorstensson i wsp. (2005) badali pacjentów z umiarkowaną do ciężkiej chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego. Grupa interwencyjna była zachęcana do wykonywania ćwiczeń o największej możliwej intensywności, gdzie ból był "akceptowalny", pod warunkiem że nie nasilał się po 24 godzinach. Mimo że grupa kontrolna nie wykonywała żadnych ćwiczeń, nie odnotowano różnicy w bólu, sprawności fizycznej ani samoocenie funkcji po 6 tygodniach. Jednak grupa interwencyjna zgłosiła lepszą jakość życia, co sugeruje, że intensywne ćwiczenia mogą nie zmniejszać bólu, ale przynoszą inne korzyści zdrowotne.

Możemy wywnioskować, że bezbolesna rehabilitacja nie jest tak efektywna jak wykonywanie ćwiczeń na minimalnym bólu. 

Ból biodra i kolana

W badaniu Sandal i wsp. (2016) zastosowano podobny system monitorowania bólu jak u Thomee (1997), badając pacjentów z przewlekłym bólem biodra i kolana (trwającym ponad 3 miesiące). Pacjenci uczestniczyli w 8-tygodniowym programie, kładącym nacisk na stabilizację rdzenia, postawę, siłę kończyn dolnych oraz zadania funkcjonalne. Wyniki pokazały, że pacjenci doświadczyli zmniejszenia bólu z 3,6/10 do 2,6/10 po zakończeniu programu.

W badaniu Hickey i wsp. (2020) dotyczącym ostrego nadwyrężenia ścięgna podkolanowego, dopuszczenie bólu do poziomu 4/10 podczas progresywnego protokołu wzmacniania i biegania nie wpłynęło na czas powrotu do gry, siłę ani ryzyko ponownego urazu w porównaniu z grupą, która unikała bólu.

Jak duży ból powinien być dozwolony podczas rehabilitacji?

Pierwszy system monitorowania bólu podczas rehabilitacji, w którym ból poniżej 5/10 był akceptowalny (pod warunkiem, że ustępował po zakończeniu ćwiczeń, nie nasilał się następnego dnia i zmniejszał się z czasem), został wprowadzony przez jednego klinicystę na podstawie jego doświadczenia klinicznego. Choć nie porównywano go bezpośrednio z innymi systemami, w badaniach pojawiły się różne jego odmiany, takie jak: "ból nie powinien prowadzić do niepełnosprawności" czy "codzienny ból i sztywność nie powinny się zwiększać".

Nie ma jednak idealnego, uniwersalnego systemu monitorowania bólu. Wytyczne powinny być zindywidualizowane i dostosowane do kontekstu rehabilitacji. Ból o poziomie 5/10 może być różnie odbierany przez różnych pacjentów, a nawet może się zmieniać z dnia na dzień u tej samej osoby. Dlatego lepiej skupić się na tym, czy ból jest tolerowany podczas ćwiczeń, niż na sztywnym przywiązywaniu do konkretnej liczby.

Podsumowanie

Dopuszczenie pewnego poziomu bólu podczas rehabilitacji nie tylko nie pogarsza długoterminowych wyników, ale może również przyczyniać się do poprawy siły i jakości życia. Badania dotyczące tendinopatii, zespołu bólu podbarkowego, bólu rzepkowo-udowego oraz choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego pokazują, że kontrolowany ból podczas ćwiczeń nie prowadzi do dalszych uszkodzeń, a w wielu przypadkach może nawet przyspieszać proces rehabilitacji. Kluczowe znaczenie ma indywidualne podejście do każdego pacjenta, uwzględniające jego specyficzną sytuację zdrowotną, potrzeby oraz tolerancję bólu.

Choć ból jest naturalną częścią procesu powrotu do zdrowia, powinien być monitorowany i kontrolowany, aby uniknąć niepożądanych komplikacji. Ostatecznie dopuszczenie umiarkowanego bólu podczas ćwiczeń nie musi być powodem do przerwania rehabilitacji, lecz może pomóc w osiągnięciu lepszych wyników.

Jeśli borykasz się z bólem podczas rehabilitacji i nie jesteś pewien, jak go kontrolować, skonsultuj się ze swoim fizjoterapeutą. Pamiętaj, że każdy przypadek jest inny i warto opracować indywidualny plan, który uwzględnia Twoje potrzeby i ograniczenia. Nie bój się zadawać pytań i szukać najlepszego rozwiązania, które pomoże Ci wrócić do pełnej sprawności. Zacznij działać już teraz – Twój powrót do zdrowia jest w zasięgu ręki!

Podobało Ci się? Chcesz więcej?

 Wiedza co tydzień na Twoim mailu i interaktywnej platformie
W każdym tygodniu otrzymasz e-mailową lekcję o ulepszaniu, ćwiczeniach , skutecznych metodach treningowych.
ZAPISZ SIĘ
© Wszelkie prawa zastrzeżone 2024 przez Kamil Malinowski
graduation-hat